Ο ενεργειακός τομέας σε μια νέα δυναμική το 2016

Ο χρόνος που πέρασε, το 2015, άφησε μια σημαντική κληρονομιά για τα επόμενα χρόνια και για τις επόμενες γενιές. Η συμφωνία της Παγκόσμιας Κοινότητας για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής στο Παρίσι τον περασμένο Δεκέμβριο, χαράσσει τον δρόμο προς βιώσιμη ανάπτυξη και περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ( CO₂) στις επόμενες δεκαετίες. Ο ενεργειακός τομέας που συμμετέχει με υψηλό ποσοστό στις εκπομπές CO₂ καλείται να αλλάξει τις δομές του εισάγοντας νέες τεχνολογίες και νέες ιδέες για την επίτευξη των στόχων σε μια μακρά πορεία μετασχηματισμού στη διάρκεια του 21^ου αιώνα, τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Η Ευρώπη με τις πρωτοβουλίες και την στρατηγική της κινείται προς αυτή την κατεύθυνση θέτοντας υψηλούς στόχους και επιδιώκοντας έναν σύγχρονο και βιώσιμο ενεργειακό τομέα με ανταγωνιστικότητα και ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού. Η Ελλάς στο ΝΑ άκρο της Ευρώπης προσπαθεί τα τελευταία χρόνια να αντιμετωπίσει τα δύσκολα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα με τις συνταγές του παρελθόντος, ενώ εισπράττει και τις συνέπειες από τις συγκρούσεις και την γεωπολιτική αστάθεια στις γειτονικές περιοχές που επηρεάζουν και τον ενεργειακό τομέα.

Η χώρα χρειάζεται μεταρρυθμίσεις και αλλαγή νοοτροπίας, εξωστρέφεια και συμμετοχή στο Ευρωπαϊκό και διεθνές γίγνεσθαι με πρωτοβουλίες και σχεδιασμούς για ανάπτυξη, εγκαταλείποντας την πρακτική της αδράνειας ή “ business as usual”, ώστε να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις και στους διεθνείς και Ευρωπαϊκούς στόχους, μεγιστοποιώντας τα κοινωνικά και οικονομικά οφέλη.

Η είσοδος του νέου έτους 2016 προσφέρεται για πρωτοβουλίες με στόχους και επιδιώξεις και με τους αναγκαίους σχεδιασμούς στον ενεργειακό τομέα, συγκεντρώνοντας τις συντονισμένες προσπάθειες της κυβέρνησης και της επιχειρηματικής και επιστημονικής κοινότητας με την υποστήριξη της κοινωνίας, που θα οδηγήσουν στο μέλλον. Όχι άλλος ένας χαμένος χρόνος!

Η κατεύθυνση είναι σαφής και οδηγεί σε καθαρή ενέργεια με μακρά πορεία για τον μετασχηματισμό του ενεργειακού τομέα, όπου οι προσπάθειες πρέπει να αρχίσουν από τώρα για να αποφευχθεί υψηλότερο κόστος αύριο. Αναφέρονται συνοπτικά παρακάτω οι αναγκαίες και επείγουσες δράσεις για το 2016 που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης με σύνεση, ισχυρή πολιτική βούληση και επιστημονική πληρότητα.

1) Μακροχρόνιος Ενεργειακός Σχεδιασμός

Η μετάβαση προς μια οικονομία με χαμηλές εκπομπές και βιώσιμη ανάπτυξη χρειάζεται σωστό σχεδιασμό και ενεργειακή πολιτική στα πλαίσια της Στρατηγικής της ΕΕ, όχι μόνον για το περιβάλλον αλλά και οφέλη με μειωμένο κόστος για μια ανταγωνιστική οικονομία. Ο σωστός σχεδιασμός θα βασίζεται σε μια Μακροχρόνια Εθνική Ενεργειακή Στρατηγική με στόχους και ειδικά λεπτομερή σχέδια εφαρμογής, αξιοποιώντας καινοτόμες τεχνολογίες και νέες ιδέες. Ο σχεδιασμός θα βασισθεί ακόμη στην απασχόληση του υψηλής στάθμης επιστημονικού και τεχνικού έμψυχου δυναμικού που διαθέτει η χώρα, σε συνδυασμό με ερευνητικές και βιομηχανικές-κατασκευαστικές δραστηριότητες για βιώσιμες ενεργειακά υποδομές, σε ένα περιβάλλον νέων τεχνολογιών και ρυθμιστικών αλλαγών, συμβάλλοντας στην επιτυχή επίτευξη των στόχων.

Επομένως, η χώρα πρέπει να εκπονήσει με την συνεργασία των ειδικών και να αποκτήσει μέσα στο 2016 έναν Μακροχρόνιο Ενεργειακό Σχεδιασμό ώστε να αρχίσει να τον εφαρμόζει με τα αναμενόμενα οφέλη.

2) Αλλαγή Νοοτροπίας και Υιοθέτηση Επιτυχημένων Πρακτικών

Ο ενεργειακός τομέας εξελίσσεται και γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκος, οπότε είναι επιτακτική η ανάγκη για κατάλληλες μεταρρυθμίσεις στον τρόπο λήψης αποφάσεων και νομοθετείν προς ένα ευοίωνο μέλλον, μακράν της πολυνομίας και της αθρόας παραγωγής νόμων με προχειρότητα και λάθη στις τελευταίες δεκαετίες.

Η υλοποίηση του μακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασμού και οι σχετικές επενδύσεις θα απαιτήσουν νόμους και αποφάσεις με σαφήνεια και πληρότητα χωρίς παραπομπές, με κίνητρα και υποστηρικτικούς μηχανισμούς με αυστηρή και αντικειμενική τεκμηρίωση, όπου θα συμβάλουν και οι ειδικοί. Πριν από κάθε ψήφιση ή έκδοση σχετικών αποφάσεων είναι αναγκαία η εκτίμηση και αξιολόγηση των αναμενόμενων επιπτώσεων στην οικονομία και την κοινωνία για την επίτευξη των στόχων, ώστε να επιδιώκονται τα βέλτιστα αποτελέσματα.

Απαραίτητη είναι η εκπόνηση εξειδικευμένων μελετών στον ενεργειακό τομέα με προηγμένες και καινοτόμες τεχνολογίες και ώριμων για φάση υλοποίησης, ιδιαίτερα στον δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπου οι αποφάσεις πρέπει να είναι αντικειμενικές και τεκμηριωμένες για την επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων. Η χρήση Συμβούλων και ιδιαίτερα Τεχνικών Συμβούλων, όπως γίνονταν παλαιότερα με επιτυχία, θα συμβάλει στη μεταφορά τεχνογνωσίας και πολύτιμων εμπειριών για τον επιτυχή και αποδοτικό μετασχηματισμό του ενεργειακού τομέα και επιτυχείς επενδύσεις. Η αναδιάρθρωση του ανθρώπινου δυναμικού στον δημόσιο τομέα που αφορά στην ενέργεια και η εκπαίδευση πρέπει να προηγηθεί για να συμβάλει στην υλοποίηση του ενεργειακού σχεδιασμού και των επενδύσεων.

Οι προσπάθειες για την αλλαγή νοοτροπίας και την υιοθέτηση επιτυχημένων πρακτικών κατά το 2016 στοχεύουν στη δημιουργία ενός απλού, ουσιαστικού και φιλικού θεσμικού πλαισίου στην ενέργεια, ελκυστικού στους επενδυτές και ανταποκρινόμενο στον Μακροχρόνιο Ενεργειακό Σχεδιασμό και τις αναγκαίες επενδύσεις. Ακόμη, στοχεύουν σε επιτυχείς και αποδοτικές επενδύσεις με τον δραστικό περιορισμό των “ soft costs” (γραφειοκρατία) και καθυστερήσεων, ώστε να συμβάλλουν έγκαιρα στην επίτευξη των στόχων, προς όφελος των καταναλωτών και μιας ανταγωνιστικής οικονομίας.

3) Άμεσες Δράσεις και Πρωτοβουλίες στον Ενεργειακό Τομέα

Αυτές οι δράσεις θα αποτελέσουν μέρος του ενεργειακού σχεδιασμού αλλά καθώς αποτελούν μέγιστη προτεραιότητα οι σχετικές πρωτοβουλίες και εφαρμογές πρέπει να αναπτυχθούν αμέσως χωρίς καθυστερήσεις και αναμονές.

α) Ενεργειακή Αποδοτικότητα

Προτεραιότητα αποτελεί η ενεργειακή αποδοτικότητα ως η πλέον αποδοτική επένδυση με μεγάλη εγχώρια προστιθέμενη αξία, η οποία μεγιστοποιεί τα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη, συμβάλλοντας στην αειφόρο ανάπτυξη. Χρειάζεται ισχυρή πολιτική βούληση και πρόγραμμα με στόχους και υποστηρικτικούς μηχανισμούς, καθώς και καταγραφή και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.

β) Ηλεκτρική Ενέργεια και Ανάπτυξη των ΑΠΕ

Η ηλεκτρική ενέργεια αναπτύσσεται διεθνώς ως βασικός ενεργειακός φορέας (energy carrier) καθαρής ενέργειας, με αυξητικές τάσεις στη ζήτηση και με επέκταση της χρήσης και των εφαρμογών και σε άλλους τομείς, όπως μεταφορές, θέρμανση-ψύξη, με άμεσες επιπτώσεις στην οικονομία και την κοινωνική ευημερία, αποτελώντας την πλέον κρίσιμη υποδομή της χώρας.

Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας διεσπαρμένες σε όλο τον πλανήτη, χάρις στις σύγχρονες τεχνολογίες αποτελούν ένα δώρο της φύσης στην ανθρωπότητα για τις ανάγκες των σύγχρονων κοινωνιών, τόσο για ηλεκτρικές όσο και για μη ηλεκτρικές χρήσεις με μεγάλα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη, συμβάλλοντας στην αειφόρο ανάπτυξη. Για τις μη ηλεκτρικές χρήσεις η χώρα χρειάζεται στόχους και υποστηρικτικά μέτρα, αφού είναι πολύ ελκυστικές ειδικά στον οικιακό τομέα, τη βιομηχανία και τη γεωργία, δεν απαιτούν υψηλές επενδύσεις, έχουν μεγάλη εγχώρια προστιθέμενη αξία και προσφέρουν απασχόληση. Η μεγάλη πρόκληση όμως είναι η ηλεκτροπαραγωγή των ΑΠΕ με μεγάλη διείσδυση στα ηλεκτρικά συστήματα υποκαθιστώντας τα ορυκτά καύσιμα. Γενικά, η ευρεία και σωστή ανάπτυξη των ΑΠΕ θα συμβάλλει στην αύξηση του εγχώριου προϊόντος και της απασχόλησης, με μηδενικές εκπομπές CO₂ και μειωμένο κόστος στους καταναλωτές μακροπρόθεσμα.

Για μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή απαιτείται ο μετασχηματισμός του ηλεκτρικού δικτύου με την εισαγωγή νέων και καινοτόμων τεχνολογιών για την ενσωμάτωση της διεσπαρμένης παραγωγής, τόσο στην ηπειρωτική χώρα όσο και στα νησιά. Κομβικός είναι ο ρόλος της ΡΑΕ για σύγχρονο ρυθμιστικό πλαίσιο και λειτουργία της αγοράς, καθώς και των Διαχειριστών δικτύων που καλούνται να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις και στις ραγδαίες αλλαγές χωρίς καθυστερήσεις. Ο μετασχηματισμός του ηλεκτρικού δικτύου προς τα ευέλικτα δίκτυα του 21^ουαιώνα θα βασισθεί σε εξειδικευμένες μελέτες, στην έρευνα για καινοτόμες τεχνολογίες και νέες ιδέες και στο εξειδικευμένο προσωπικό. Είναι αναγκαία μια πιο διασυνδεδεμένη Ελλάδα με διεθνείς και εθνικές ηλεκτρικές διασυνδέσεις, όπως με τα νησιά, για καθαρή και φθηνή ενέργεια χωρίς πετρέλαιο και ΥΚΩ.

Η διασύνδεση της Κρήτης με το εθνικό σύστημα αποτελεί πρώτη προτεραιότητα και χαρακτηρίζεται ως προέκταση του Ευρωπαϊκού συστήματος και πρόδρομο έργο για την διασύνδεση Κύπρου-Ισραήλ και πιθανόν της Αιγύπτου αργότερα. Καθώς το έργο είναι δύσκολο και απαιτεί τεχνογνωσία, προτείνεται η άμεση ανάθεση μελέτης και επίβλεψης κατασκευής σε έμπειρο Τεχνικό Σύμβουλο για την επιτυχή και έγκαιρη υλοποίησή του, όπως και για τις διασυνδέσεις του συνόλου των Κυκλάδων. Στα λοιπά νησιά επιλέγεται μεσοπρόθεσμα η μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ εφαρμόζοντας καινοτόμες τεχνολογίες. Αυτά τα έργα επείγουν και χρειάζονται πρωτοβουλίες και ισχυρή πολιτική βούληση, αφού θα μειώσουν αισθητά το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας στους καταναλωτές μαζί με τις εκπομπές CO₂, ενώ θα συμβάλλουν στην διείσδυση των ΑΠΕ.

Το ηλεκτρικό σύστημα οδεύει προς το μέλλον με μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ και κοινωνικοποίηση της παραγωγής, με συμμετοχή του φυσικού αερίου, με καινοτόμες τεχνολογίες λειτουργίας και διαχείρισης, με αποθήκευση και ισχυρές διασυνδέσεις.

γ) Έρευνα και Εκμετάλλευση Υδρογονανθράκων

Οι έρευνες υδρογονανθράκων (upstream) σε στεριά και θάλασσα και η εκμετάλλευση απαιτούν σταθερή πολιτική βούληση, σύνεση και συνέπεια για να οδηγήσουν στα επιθυμητά αποτελέσματα και την ανάπτυξη. Η διεθνής συνεργασία με τις παραγωγικές χώρες της περιοχής στην Ανατολική Μεσόγειο πρέπει να αποτελέσει στρατηγικό στόχο.

Στην διάρκεια του 2016 αναμένεται να συνεχισθούν οι εργασίες στις διάφορες φάσεις ερευνών και γεωτρήσεων σύμφωνα με τις συμβάσεις, καθώς και η ολοκλήρωση των αξιολογήσεων και υπογραφή των συμβάσεων για τις εκκρεμούσες αναθέσεις. Προς τούτο, καθοριστική είναι η στελέχωση της ΕΔΕΥ ΑΕ με το κατάλληλο προσωπικό για να ανταποκριθεί με συνέπεια και ευελιξία στο έργο της.

Εντός του 2016 θα πρέπει να ολοκληρωθεί η εκκρεμούσα πώληση της ΔΕΣΦΑ, ενώ υπάρχουν ευοίωνες προοπτικές για τη δημιουργία Ελληνικού Gas Trading Hub και ενεργειακού χρηματιστηρίου που θα συμβάλλουν στον ανταγωνισμό και σε προσιτές τιμές. Προς τούτο χρειάζεται πλέγμα αγωγών (ΤΑΡ, IGB, νέο LNG terminal) και περισσότεροι προμηθευτές, καθώς και αποθήκευση, για τα οποία απαιτούνται πρωτοβουλίες και συνεπής πολιτική. Η δημιουργία υπόγειας δεξαμενής αποθήκευσης φυσικού αερίου στη Νότια Καβάλα είναι ένα πολύ σημαντικό και απαραίτητο έργο για τη χώρα που πρέπει να υλοποιηθεί σύντομα.

Ο ενεργειακός τομέας στη χώρα πρέπει να μετασχηματισθεί για να ανταποκριθεί στους περιορισμούς της κλιματικής αλλαγής και στους διεθνείς στόχους. Αυτή η δραματική μετάβαση στο ενεργειακό μοντέλο του 21^ου αιώνα με καθαρή ενέργεια είναι τεχνικά και οικονομικά εφικτή, με θετικές επιπτώσεις στην οικονομία, την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού και το περιβάλλον. Χρειάζεται όμως αλλαγή νοοτροπίας, ισχυρή πολιτική βούληση, συνεργασίες και κατάλληλες πολιτικές κατά το παράδειγμα άλλων χωρών, για έναν σύγχρονο μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό και θεσμικό πλαίσιο ώστε να γίνουν οι αναγκαίες επενδύσεις.

Απαραίτητες είναι οι διεθνείς συνεργασίες με εξωστρέφεια και φιλόδοξους στόχους, ενώ η συνεργασία της πολιτικής εξουσίας με την επιχειρηματική και επιστημονική κοινότητα θα οδηγήσει στις βέλτιστες επιλογές και προτεραιότητες για επιτυχή και αποδοτικά έργα προς όφελος της οικονομίας και των καταναλωτών.

* του Γιάννη Χατζηβασιλειάδη, πρόεδρος ΙΕΝΕ